Υποθέμα 2: Τι είναι το πλαστικό;

Σε αυτό το υποκεφάλαιο, ας προσπαθήσουμε να εξετάσουμε το ερώτημα του τίτλου από δύο διαφορετικές οπτικές γωνίες. Πρώτον, τι είναι το πλαστικό στην κυριολεξία, από τι είναι φτιαγμένο το πλαστικό, και δεύτερον, τι σημαίνει το πλαστικό για την ανθρωπότητα τότε και σήμερα;

Το πλαστικό είναι ένας όρος της καθομιλουμένης για τα πλαστικά, αλλιώς γνωστά ως πολυμερή. Τα κύρια συστατικά τους είναι συνθετικά, φυσικά ή τροποποιημένα πολυμερή.

Η ελληνική λέξη polymeres σημαίνει πολυμερής. Τα πολυμερή πλαστικά αποτελούνται από τα λεγόμενα mers (meri/μέρη=μέρη) – αυτά τα μικρά μόρια της ίδιας ένωσης αντιδρούν μεταξύ τους και σχηματίζουν μια ένωση με μεγαλύτερο μοριακό βάρος και διαφορετικές χημικές και φυσικές ιδιότητες από τις ενώσεις που την αποτελούν, δηλαδή το πολυμερές (πηγή).

πηγή

Τα φυσικά πολυμερή (βιοπολυμερή) παράγονται από ζωντανούς οργανισμούς. Σε αυτά περιλαμβάνονται η κυτταρίνη, το καουτσούκ και η χιτίνη, από την οποία τα αρθρόποδα κατασκευάζουν το σκελετό τους. Τα συνθετικά πολυμερή είναι ανθρώπινη εφεύρεση και αποτελούν τα κύρια δομικά στοιχεία όχι μόνο των πλαστικών, αλλά και των συγκολλητικών ουσιών, των χρωμάτων και των βερνικιών. Τα συνθετικά πολυμερή, όπως τα πλαστικά, δημιουργούνται από ορυκτά καύσιμα, όπως ο άνθρακας, το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο, τα οποία σχηματίστηκαν στο γεωλογικό παρελθόν από τα υπολείμματα νεκρών οργανισμών. Η τρίτη ομάδα είναι τα τροποποιημένα πολυμερή, τα οποία είναι τεχνητά τροποποιημένα φυσικά πολυμερή (ΟΟΣΑ: 2022, πηγή).

πηγή

Σύμφωνα με ανησυχητικές προβλέψεις, μέχρι το 2050 στους ωκεανούς μας θα υπάρχουν περισσότερα πλαστικά από ό,τι ψάρια (πηγή). Ακόμη και αν αναλάβουμε δράση, αναμένεται ότι το 2040 θα παραχθούν 710 εκατομμύρια τόνοι πλαστικών απορριμμάτων (πηγή).

Ας εξετάσουμε τώρα τη σημασία και τη θέση του στον ανθρώπινο πολιτισμό. Το πλαστικό έχει γίνει συνώνυμο της απόρριψης σκουπιδιών. Σαν ένα σύμβολο της απόρριψης σκουπιδιών στην υλική κουλτούρα, μπορούμε να θεωρήσουμε την πλαστική σακούλα ως εκπρόσωπο των αμαρτιών μας κατά της φύσης (πηγή). Δυστυχώς, ξεχνάμε τι φανταστική εφεύρεση είναι στην πραγματικότητα η πλαστική σακούλα: μια αδιάβροχη,

επαναχρησιμοποιήσιμη, ελαφριά τσάντα που μπορεί να μεταφέρει πάνω από 1.000 φορές το βάρος της και μπορεί να διπλωθεί σε τόσο μικρό μέγεθος ώστε να χωράει σε μια τσέπη. (Freinkel, 2011, πηγή).

Ο εφευρέτης της πλαστικής σακούλας ήταν ο Sten Gustav Thulin, ένας Σουηδός μηχανικός, ο οποίος επινόησε και κατοχύρωσε με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας την εφεύρεσή του το 1959 για περιβαλλοντικούς λόγους. Μέχρι τότε, η ευρεία χρήση χάρτινων σακουλών προκαλούσε αποψίλωση των δασών και οι πλαστικές σακούλες αποτελούσαν ιδανική εναλλακτική λύση – υπό την προϋπόθεση ότι θα επαναχρησιμοποιούνταν για πολλά χρόνια.

Σύμφωνα με το Kuijpers (πηγή) υπάρχουν δύο τρόποι να κατανοήσουμε τα πράγματα: μέσω της τεχνικής ή της πολιτισμικής ανάλυσης. Η τεχνική ανάλυση, η οποία ονομάζεται από τους επιστήμονες αξιολόγηση του κύκλου ζωής (ΑΚΖ), καθορίζει από τι και σε τι ποσότητα είναι φτιαγμένα τα πράγματα, πόση ενέργεια και εκπομπές χρειάζονται για να φτιαχτεί ένα προϊόν, να μεταφερθεί, να χρησιμοποιηθεί, να ανακυκλωθεί ή να καταστραφεί. Από την άλλη πλευρά, η πολιτιστική ανάλυση εξετάζει τι κάνουμε με τα αντικείμενα και τι σημαίνουν για εμάς. Τα αντικείμενα μπορεί επίσης να έχουν μια πολιτιστική βιογραφία – άγραφους, δηλαδή, πολιτιστικούς κανόνες που καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε ορισμένα αντικείμενα. Έχετε αναρωτηθεί ποτέ γιατί ορισμένα αντικείμενα – για παράδειγμα μια βέρα ή ένα όργανο ενός διάσημου καλλιτέχνη – έχουν μεγάλη σημασία, ενώ σε άλλα δεν δίνουμε σχεδόν καμία σημασία; Η πολιτιστική βιογραφία της πλαστικής σακούλας και σχεδόν κάθε απλής πλαστικής συσκευασίας είναι σαθρή. Δεν έχει καμία αξία – ούτε εμπορική ούτε βιογραφική.