Υποθέμα 1: Μικροπλαστικά στην τροφική αλυσίδα: Πόσο επιβλαβή είναι;

Τι είναι τα μικροπλαστικά?

Τα μικροπλαστικά είναι μικροσκοπικά πλαστικά σωματίδια μεγέθους μικρότερου των 5 χιλιοστών που υπάρχουν σε διάφορα προϊόντα, όπως καλλυντικά, καθαριστικά, τρόφιμα και νερό. Λόγω του μικρού μεγέθους τους, οι θαλάσσιοι οργανισμοί μπορούν εύκολα να τα καταπιούν, με αποτέλεσμα να έχουν σοβαρές οικολογικές συνέπειες. Ωστόσο, πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι τα μικροπλαστικά μπορεί επίσης να αποτελούν σημαντικό κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία. Τα στοιχεία δείχνουν ότι τα μικροπλαστικά είναι ευρέως διαδεδομένα σε ξηρά, θάλασσα και αέρα. Μελέτες από το 2019 έδειξαν ότι οι άνθρωποι καταναλώνουν χιλιάδες πλαστικά σωματίδια ετησίως, ενώ πιο πρόσφατη έρευνα που διεξήχθη τον Μάιο του 2022 ανακάλυψε μικροπλαστικά στο ανθρώπινο αίμα.

Πηγή: Hincks (2022)

Πώς εισέρχονται στην τροφική αλυσίδα;

Τα μικροπλαστικά είναι μικρά σωματίδια που μπορεί να προέρχονται από διάφορες πηγές, όπως βιομηχανικές δραστηριότητες, πλαστικά απόβλητα και αστικά δίκτυα αποχέτευσης. Μπορούν να βρεθούν σε καθημερινά προϊόντα όπως οδοντόκρεμα, απολεπιστικά προσώπου και καθαριστικά. Επιπλέον, η διάσπαση μεγαλύτερων πλαστικών απορριμμάτων, όπως μπουκάλια και σακούλες, μπορεί να απελευθερώσει μικροπλαστικά στο περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένων των υδάτινων οδών και ακόμη και της ατμόσφαιρας, εξαπλώνοντάς τα στις πιο απομακρυσμένες γωνιές της γης.

Η παρουσία μικροπλαστικών στα υδάτινα συστήματα και στους ωκεανούς μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στη θαλάσσια ζωή, καθώς μπορούν να καταποθούν από ψάρια και οστρακοειδή, και τελικά να βρεθούν στην ανθρώπινη τροφική αλυσίδα. Για παράδειγμα, όπως ανέφεραν οι Klein et al. (2022), μικροπλαστικά βρέθηκαν σε μπλε μύδια κοντά στις ακτές της Αυστραλίας, γεγονός που αναδεικνύει τον πιθανό κίνδυνο της ρύπανσης από μικροπλαστικά για τα μοναδικά θαλάσσια οικοσυστήματα της Νότιας Αυστραλίας και την τοπική ανθρώπινη τροφική αλυσίδα.

Επιπλέον, μικροπλαστικά έχουν ανιχνευθεί σε διάφορα τρόφιμα, όπως το τσάι, η ζάχαρη, το μέλι, ακόμη και το αλάτι, γεγονός που εγείρει ανησυχίες για τις επιπτώσεις τους στην ανθρώπινη υγεία. Πρόσφατη μελέτη του Πανεπιστημίου του Κάρντιφ διαπίστωσε επίσης ότι η χρήση της λυματολάσπης ως λίπασμα σε γεωργικές εκτάσεις μπορεί να εισάγει μικροπλαστικά στο γεωργικό έδαφος, τα οποία στη συνέχεια μπορεί να καταλήξουν στις υδάτινες οδούς λόγω της απορροής. Συνολικά, η ρύπανση από μικροπλαστικά είναι ένα ευρέως διαδεδομένο και αυξανόμενο ζήτημα που απαιτεί επείγουσα προσοχή για να αποφευχθεί περαιτέρω βλάβη στο περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία.

Πηγή: Al Mamun, A., Prasetya, T. A. E., Dewi, I. R., & Ahmad, M. (2023)

Κατάποση μικροπλαστικών

Η κατάποση μολυσμένων θαλασσινών μπορεί να οδηγήσει σε έκθεση σε μικροπλαστικά, καθώς κατά μέσο όρο καταναλώνονται 11.000 μικροπλαστικά σωματίδια ετησίως, σύμφωνα με τη μελέτη του Πανεπιστημίου της Γάνδης. Η εισπνοή, η κατάποση και η δερματική επαφή με τα μικροπλαστικά μπορεί να θέσει τον άνθρωπο σε κίνδυνο επιπλοκών για την υγεία του. Μέσω του πεπτικού συστήματος, τα μικροπλαστικά μπορούν να εισέλθουν στο σώμα και να συσσωρευτούν σε αυτό, δημιουργώντας πιθανά προβλήματα υγείας.

Πηγή: Wright & Kelly (2017)

Είναι τα μικροπλαστικά επιβλαβή για την ανθρώπινη υγεία;

Οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις των μικροπλαστικών στην υγεία του ανθρώπου είναι ακόμη σε μεγάλο βαθμό άγνωστες. Ωστόσο, πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι τα μικροπλαστικά μπορούν να προκαλέσουν μια σειρά από προβλήματα υγείας, μεταξύ των οποίων:

1. Φλεγμονή: Στα ανθρώπινα κύτταρα, τα μικροπλαστικά έχει βρεθεί ότι προκαλούν φλεγμονή, οδηγώντας σε διάφορες ασθένειες, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου.
2. Ενδοκρινική διαταραχή: Το ενδοκρινικό σύστημα μπορεί να διαταραχθεί από τα μικροπλαστικά, τα οποία μπορούν να μιμηθούν τις δράσεις των ορμονών στο σώμα. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αναπαραγωγικά προβλήματα και άλλα ζητήματα υγείας, μεταβάλλοντας τα επίπεδα των ορμονών.
3. Νευρολογικές βλάβες: Έχει ανακαλυφθεί ότι τα μικροπλαστικά είναι ικανά να διασχίσουν τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό, προκαλώντας ενδεχομένως νευρολογικές βλάβες.
4. Ανοσοτοξικότητα: Το ανοσοποιητικό σύστημα μπορεί να επηρεαστεί από τα μικροπλαστικά, καθιστώντας τα άτομα πιο ευάλωτα σε λοιμώξεις και άλλες ασθένειες.
5. Γενοτοξικότητα: Έχει αποδειχθεί ότι τα μικροπλαστικά προκαλούν βλάβες στο DNA, οι οποίες μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο καρκίνου και άλλων ασθενειών προκαλώντας γονοτοξικότητα.