Υποθέμα 1: Πλαστική ρύπανση στον ωκεανό: Από πού προέρχεται;

Η πλαστική ρύπανση αποτελεί σήμερα μείζον περιβαλλοντικό πρόβλημα, αλλά εισήχθη μόλις πριν από λίγο περισσότερο από έναν αιώνα, όταν αναπτύχθηκαν τα πλαστικά από ορυκτά καύσιμα. Παρόλο που έφερε πολλά οφέλη στη ζωή μας, συμπεριλαμβανομένων συσκευών που σώζουν ζωές καθώς και νέων τεχνολογιών, η κουλτούρα της απόρριψης οδήγησε σε αρνητικές συνέπειες, αποκαλύπτοντας την απειλή που αποτελεί το πλαστικό για το περιβάλλον και τη ζωή.

Ο ωκεανός πλήττεται ιδιαίτερα από την πλαστική ρύπανση και το μεγαλύτερο μέρος της οφείλεται στην ακατάλληλη απόρριψη πλαστικών αντικειμένων μιας χρήσης, όπως περιτυλίγματα τροφίμων, σακούλες, ξυραφάκια και μπουκάλια. Τα αντικείμενα αυτά καταλήγουν τελικά στις υδάτινες οδούς και τους ωκεανούς. Ωστόσο, δεν οφείλονται όλα τα πλαστικά απόβλητα στον ωκεανό στα απορρίμματα. Ορισμένα πλαστικά και μικροπλαστικά προκύπτουν από ελαττωματικές διαδικασίες κατασκευής, ενώ περίπου το 20% της πλαστικής ρύπανσης στον ωκεανό προκαλείται από βιομηχανικές αλιευτικές πρακτικές.

Ο μεγάλος σκουπιδότοπος του Ειρηνικού (Great Pacific Garbage Patch)

Η συσσώρευση απορριμμάτων στους ωκεανούς μας έχει φτάσει σε κρίσιμο επίπεδο, με αποτέλεσμα τον σχηματισμό τεράστιων όγκων σκουπιδιών διάσπαρτων σε ολόκληρο τον πλανήτη. Ο «μεγάλος σκουπιδότοπος του Ειρηνικού (Great Pacific Garbage Patch – GPGP)», ο οποίος βρίσκεται μεταξύ Χαβάης και Καλιφόρνιας, είναι ο μεγαλύτερος του είδους του και εκτιμάται ότι περιέχει περίπου 80.000 τόνους πλαστικού – ποσότητα που ισοδυναμεί με το βάρος 500 τζετ τζάμπο.

Τοποθεσία του Great Pacific Garbage Patch

Πηγή: Rice (2018)

Ποτάμια

Πρόσφατη έκθεση της Earthwatch Europe και της Plastic Oceans UK αποκαλύπτει ότι τα ποτάμια αποτελούν την πηγή του 80% των πλαστικών απορριμμάτων που καταλήγουν στον ωκεανό. Η μελέτη αναφέρει τα πλαστικά μπουκάλια ως τον κύριο υπεύθυνο για τα απόβλητα, τα οποία αντιπροσωπεύουν το 14% των πλαστικών αποβλήτων που εντοπίστηκαν στα ευρωπαϊκά γλυκά νερά. Επιπλέον, από τα πλαστικά που απορρίπτονται επικρατούν τα περιτυλίγματα τροφίμων και τα ποτήρια για φαγητό, τα οποία αποτελούν το 12% και το 6% αντίστοιχα. Αυτά τα πλαστικά αντικείμενα είναι όλα μιας χρήσης και δεν ανακυκλώνονται.

Ποια αντικείμενα βρίσκουμε στα ποτάμια και στον ωκεανό;

Παρουσιάζεται το ποσοστό κάθε στοιχείου στο σύνολο των απορριμμάτων σε διάφορα ποτάμια και ωκεάνια περιβάλλοντα. Αυτό παρουσιάζεται για τα πιο κοινά αντικείμενα σε κάθε περιβάλλον, με βάση τις μετρήσεις/τον αριθμό των αντικειμένων που βρέθηκαν.

Πηγή: Morales-Caselles et al. (2021)

Σύστημα αποχέτευσης

Κάθε μέρα το αποχετευτικό μας σύστημα συμβάλλει στην ποσότητα των πλαστικών απορριμμάτων που καταλήγουν στους ωκεανούς μας. Τα υγρά μαντηλάκια μιας χρήσης και οι μπατονέτες με πλαστικά μέρη συχνά πετιούνται στις τουαλέτες προκαλώντας ζημιά στα αποχετευτικά μας συστήματα βλάπτοντας τη θαλάσσια ζωή. Τα μικροπλαστικά, τα οποία είναι μικρά κομμάτια πλαστικού μήκους μικρότερου των πέντε χιλιοστών, συμβάλλουν επίσης σημαντικά στη ρύπανση. Αυτά τα μικροπλαστικά είναι δύσκολο να φιλτραριστούν και βρίσκονται σε προϊόντα όπως τα καθαριστικά προσώπου και τα συνθετικά ρούχα που αποβάλλουν ίνες στο πλυντήριο (Padstow Sealife Safaris, Ιούνιος 2022). Ένα μόνο φορτίο πλυντηρίου μπορεί να απελευθερώσει έως και 700.000 μικροπλαστικές ίνες στις υδάτινες οδούς.

Αλιευτική βιομηχανία

Η αλιευτική βιομηχανία παράγει σημαντική ποσότητα πλαστικών απορριμμάτων, που συνήθως αναφέρονται ως “εργαλεία-φαντάσματα”, τα οποία συμβάλλουν σημαντικά στη ρύπανση των ωκεανών (Padstow Sealife Safaris, Ιούνιος 2022). Τα πεταμένα δίχτυα και άλλος εξοπλισμός αποτελούν σημαντική απειλή για τα θαλάσσια ζώα, για παράδειγμα, με αποτέλεσμα να έχουν σημειωθεί περίπου 3.200 περιπτώσεις βλάβης της άγριας ζωής μόνο στην Αγγλία και την Ουαλία πέρυσι.

Βασικά δεδομένα

• Περίπου το 80% της θαλάσσιας ρύπανσης αποτελείται από πλαστικά απόβλητα, ενώ εκτιμάται ότι 8 έως 10 εκατομμύρια τόνοι πλαστικού καταλήγουν στον ωκεανό κάθε χρόνο.
• Σύμφωνα με επιστημονικές προβλέψεις, μέχρι το 2050 τα πλαστικά θα ξεπερνούν όλα τα ψάρια στη θάλασσα.
• Μόνο την τελευταία δεκαετία έχουν παραχθεί περισσότερα πλαστικά προϊόντα από ό,τι σε ολόκληρο τον προηγούμενο αιώνα.
• Η Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος (EPA) έχει επισημάνει ότι τελικά το 100% όλων των πλαστικών που παρήχθησαν ποτέ από τον άνθρωπο υπάρχουν ακόμη και σήμερα.
• Τα πλαστικά χρειάζονται συνήθως 500-1000 χρόνια για να διασπαστούν, με αποτέλεσμα τα μικροπλαστικά να μη διασπώνται ποτέ πλήρως.
• Προς το παρόν, υπάρχουν περίπου 50-75 τρισεκατομμύρια πλαστικά και μικροπλαστικά στον ωκεανό.
• Αυτό το πλαστικό είτε διασπάται σε μικροσκοπικά μικροπλαστικά σωματίδια είτε συγκεντρώνεται σχηματίζοντας μεγάλα σκουπίδια. (Marta Fava, Μάιος 2022).