Υποθέμα 3: Τύποι πλαστικών – ποιοι είναι ασφαλείς και ποιοι πρέπει να αποφεύγονται;

Μέσω της ανακύκλωσης είναι δυνατή η μετατροπή των αποβλήτων σε βασικό υλικό, οπότε δεν υπάρχει πλέον ανάγκη για τη διαχείριση αυτού του τύπου αποβλήτων από τρίτους. Επιπλέον, μειώνεται η ποσότητα του αρχικού υλικού που απαιτείται για τη διεξαγωγή της παραγωγής.

Επιπλέον, εάν τα πλαστικά απόβλητα συλλέγονται χωριστά στην πηγή, είναι δυνατόν να μειωθεί η ενέργεια που απαιτείται για την ανακύκλωσή τους.

Προκειμένου να ανακυκλωθούν αυτά τα πλαστικά, το πρώτο πράγμα που πρέπει να γίνει είναι ο διαχωρισμός τους. Δεν είναι όλα τα πλαστικά ίδια. Υπάρχουν διαφορετικοί τύποι, ο καθένας με διαφορετικές ιδιότητες και χρήσεις. Ανάλογα με τον τύπο, μπορούν επίσης να ανακυκλωθούν με διαφορετικό τρόπο. Ωστόσο, τα προϊόντα συχνά αποτελούνται από ένα μείγμα διαφορετικών τύπων πλαστικών.

Η κατανόηση των διαφορετικών τύπων πλαστικών και των κωδικών ανακύκλωσής τους θα σας βοηθήσει να λάβετε τεκμηριωμένες αποφάσεις σχετικά με τη σωστή ανακύκλωση των πλαστικών αντικειμένων.

Ένας κοινός τύπος πλαστικού είναι το τερεφθαλικό πολυαιθυλένιο (PET), το οποίο χρησιμοποιείται σε πλαστικά μπουκάλια και δοχεία τροφίμων. Το ΡΕΤ φέρει συνήθως τον κωδικό ανακύκλωσης “01 PET” και είναι ευρέως αποδεκτό για ανακύκλωση. Ωστόσο, το ΡΕΤ που χρησιμοποιείται σε πλαστικά μπουκάλια εκκρίνει την υγρή ακεταλδεΰδη, η οποία είναι επιβλαβής για τον άνθρωπο.

Ένας άλλος τύπος είναι το πολυαιθυλένιο (PE), το οποίο χρησιμοποιείται σε κανάτες γάλακτος, μπουκάλια απορρυπαντικών και πλαστικές σακούλες. Το PE επισημαίνεται με τον κωδικό ανακύκλωσης 04 PE-LD (πολυαιθυλένιο χαμηλής πυκνότητας) ή 02 PE-HD (πολυαιθυλένιο υψηλής πυκνότητας) και χρησιμοποιείται συχνά για συσκευασίες μίας χρήσης.

Άλλοι τύποι πλαστικών περιλαμβάνουν το χλωριούχο πολυβινύλιο (03 PVC), το οποίο είναι πολύ δύσκολο να ανακυκλωθεί, το πολυπροπυλένιο (05 PP) και το πολυστυρένιο (06 PS) (Global2000).

Σχήμα 2. Κωδικοί πλαστικής ανακύκλωσης (Global2000).

Σχήμα 3. Ο πλαστικός κυκλικός κόμβος (Plastic Atlas, 2020)

Αυτά τα πλαστικά έχουν διαφορετικούς κωδικούς ανακύκλωσης και μπορεί να γίνονται ή να μην γίνονται ευρέως αποδεκτά για ανακύκλωση ανάλογα με τα τοπικά προγράμματα ανακύκλωσης. Είναι σημαντικό να ενημερωθείτε από τις τοπικές εγκαταστάσεις ανακύκλωσης για να καταλάβετε ποιοι τύποι πλαστικών γίνονται δεκτοί στην περιοχή σας, ώστε να προωθηθεί η υπεύθυνη ανακύκλωση πλαστικών και να μειωθεί η ρύπανση από πλαστικά απόβλητα.

Πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι, συνήθως, η ποιότητα των επαναχρησιμοποιημένων πλαστικών δεν είναι ίδια με εκείνη του αρχικού υλικού. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα πλαστικά υφίστανται σταδιακά θερμική υποβάθμιση λόγω των διαδικασιών έγχυσης και εξώθησης, όπου οι θερμοκρασίες αυξάνονται σημαντικά. Ως εκ τούτου, είναι βολικό να ενσωματωθεί αυτό το επαναχρησιμοποιημένο πλαστικό αναμεμειγμένο με το αρχικό πλαστικό, ώστε να επιτευχθούν οι ίδιες ή πολύ παρόμοιες ιδιότητες με τα αρχικά εξαρτήματα. Ανάλογα με τον τύπο του πλαστικού, το ποσοστό του επαναχρησιμοποιημένου υλικού μπορεί να είναι υψηλότερο ή χαμηλότερο.

Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι για την ανακύκλωση ή την ανάκτηση ενέργειας από τα πλαστικά απόβλητα. Η μηχανική ανακύκλωση είναι μια κοινή μέθοδος όπου τα πλαστικά απόβλητα συλλέγονται, ταξινομούνται, καθαρίζονται και στη συνέχεια λιώνουν για να χρησιμοποιηθούν ως πρώτη ύλη για την κατασκευή νέων πλαστικών προϊόντων. Μια άλλη προσέγγιση είναι η χημική ανακύκλωση, η οποία περιλαμβάνει τη διάσπαση των πλαστικών αποβλήτων στα χημικά συστατικά τους για τη δημιουργία νέων πλαστικών ή άλλων υλικών. Αυτή η μέθοδος έχει τη δυνατότητα να ανακυκλώσει ένα ευρύτερο φάσμα πλαστικών, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που είναι δύσκολο να ανακυκλωθούν μηχανικά, όπως τα μικτά πλαστικά ή οι πολυστρωματικές συσκευασίες (Barrett, 2020).

Η ανάκτηση ενέργειας είναι επίσης μια επιλογή, όπου τα πλαστικά απόβλητα καίγονται σε εγκαταστάσεις μετατροπής αποβλήτων σε ενέργεια για την παραγωγή ηλεκτρισμού ή θερμότητας. Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η μέθοδος αυτή θα πρέπει να χρησιμοποιείται ως έσχατη λύση μετά από όλες τις άλλες επιλογές ανακύκλωσης, καθώς έχει ως αποτέλεσμα την έκλυση αερίων του θερμοκηπίου. Επιπλέον, μέθοδοι όπως η ανακύκλωση, όπου τα πλαστικά απόβλητα μετατρέπονται σε νέα προϊόντα, και η μείωση της κατανάλωσης πλαστικού μέσω στρατηγικών μείωσης των αποβλήτων κερδίζουν ολοένα και μεγαλύτερη δημοτικότητα ως βιώσιμοι τρόποι διαχείρισης των πλαστικών αποβλήτων (WU, 2021).

Ωστόσο, δεν είναι όλα τα πλαστικά ανακυκλώσιμα – ή δεν ανακυκλώνονται- σε κάποιο σημείο η ανακύκλωση φτάνει στο τέλος της.

Η ανακύκλωση σε κλειστό κύκλωμα είναι δυνατή με ορισμένους τύπους πλαστικού, ιδίως με τα μπουκάλια ΡΕΤ, αλλά δεν είναι ο κανόνας. Η ανακύκλωση είναι συχνά “ανακύκλωση προς τα κάτω”: Για παράδειγμα, τα μπουκάλια PET μίας χρήσης δεν μετατρέπονται σε νέα μπουκάλια, αλλά σε ίνες για την κλωστοϋφαντουργία, οι οποίες δεν μπορούν να ανακυκλωθούν ξανά. Οι πλαστικοί τύποι, PE και PP, δηλαδή οι πολυολεφίνες που χρησιμοποιούνται στην πλειονότητα των περιπτώσεων, χάνουν ποιότητα με κάθε επεξεργασία.

Για να είναι η ανακύκλωση όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματική, απαιτείται καθαρό και μη μολυσμένο πλαστικό. Ένα μπουκάλι απορρυπαντικού που είναι χρωματισμένο μαύρο ή ένα μπουκάλι σαμπουάν που είναι πλήρως κλεισμένο σε μια λεπτή τυπωμένη μεμβράνη μπορεί να ανακυκλωθεί μόνο με δυσκολία ή και καθόλου. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να λαμβάνεται υπόψη η δυνατότητα ανακύκλωσης ήδη από το στάδιο του σχεδιασμού (πηγή).

Οι προσπάθειες για την αύξηση των ποσοστών ανακύκλωσης πλαστικών απαιτούν μια νέα προσέγγιση που θα συνδυάζει την επιστημονική έρευνα, τις τεχνολογικές εξελίξεις και τις αλλαγές στη συμπεριφορά τόσο της κοινωνίας όσο και των ατόμων.

Στην Ευρώπη, τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος, με το 46% των πλαστικών αποβλήτων συσκευασίας να εκτιμάται ότι θα ανακυκλωθεί το 2020 (Plastics Europe, 2022).  Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις, καθώς ένα μεγάλο μέρος των πλαστικών αποβλήτων εξακολουθεί να καίγεται, να καταλήγει σε χώρους υγειονομικής ταφής ή να καταλήγει στο περιβάλλον, οδηγώντας σε ρύπανση και περιβαλλοντική υποβάθμιση. Τα νέα είδη “πράσινου πλαστικού” που είναι βιοδιασπώμενα φαίνονται πολλά υποσχόμενα, ωστόσο υπάρχει ανάγκη για περαιτέρω έρευνα και ανάπτυξη ώστε να μειωθεί ο χρόνος που χρειάζονται για να αποικοδομηθούν (Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 2023).

Επιπλέον, η προώθηση της ευαισθητοποίησης και της κατανόησης της ανακύκλωσης πλαστικού μεταξύ των εφήβων και του ευρύτερου πληθυσμού, σε συνδυασμό με πολιτικές αποφάσεις, όπως η ευθύνη του παραγωγού και οι στρατηγικές κυκλικής οικονομίας, μπορούν να δημιουργήσουν ένα καλύτερο περιβάλλον για την αύξηση της ποσότητας πλαστικού που ανακυκλώνεται στην Ευρώπη.

Καθώς το ευρύ κοινό ευαισθητοποιείται σχετικά με τα προβλήματα της χρήσης πλαστικού και όλο και περισσότεροι άνθρωποι απέχουν από τη χρήση του εντελώς, οι επιχειρήσεις και οι εταιρείες αναγνωρίζουν την ανάγκη να προσαρμόσουν τις στρατηγικές μάρκετινγκ για τα προϊόντα που περιέχουν πλαστικό. Σύμφωνα με μελέτη της Ομοσπονδίας Γερμανικών Καταναλωτικών Οργανώσεων, η πλειονότητα των ανθρώπων που ζουν στη Γερμανία θεωρεί τη μείωση των απορριμμάτων πλαστικών συσκευασιών “πολύ σημαντική” (Verbraucherzentrale Bundesverband, 2018).

Ωστόσο, καθώς οι εταιρείες παρατηρούν αυτή την τάση του κοινού, την εκμεταλλεύονται πουλώντας πλαστικά προϊόντα που διαφημίζονται ως “ανακυκλωμένα” ή κατασκευασμένα από “ωκεάνιο πλαστικό”. Σε αυτές τις περιπτώσεις, τα προϊόντα συχνά δεν έχουν ετικέτες που να αναφέρουν πόσο πλαστικό έχει ανακυκλωθεί.

Ο όρος “πλαστικό των ωκεανών” (ή πλαστικό που συνδέεται με τους ωκεανούς, OBP) αναφέρεται σε προϊόντα που περιέχουν ανακυκλωμένο πλαστικό που έχει αλιευθεί από τον ωκεανό. Οι πελάτες οδηγούνται στην πεποίθηση ότι το πλαστικό προέρχεται απευθείας από τον ωκεανό. Ωστόσο, τα πλαστικά απόβλητα που κολυμπούν στον ανοιχτό ωκεανό συχνά δεν μπορούν να ανακυκλωθούν λόγω της αποσυντεθειμένης κατάστασής τους. Αντιθέτως, το μεγαλύτερο μέρος του “ωκεάνιου πλαστικού” συλλέγεται από ακτές και παραλίες, γεγονός που οι εταιρείες σπάνια αναφέρουν στη διαφήμισή τους. Επιπλέον, στις περισσότερες νομοθεσίες δεν υπάρχει ακριβής ορισμός του όρου “ωκεάνιο πλαστικό”, πράγμα που σημαίνει ότι οι κατασκευαστές είναι ελεύθεροι να χαρακτηρίζουν οποιοδήποτε προϊόν ως “ανακυκλωμένο από τον ωκεανό”, παρόλο που μόνο μέρη του έχουν ανακυκλωθεί (Schulz, 2020).

Παρά το πρωτοφανές «πράσινο ξέπλυμα» που περιβάλλει το “ωκεάνιο πλαστικό”, τα προϊόντα με αυτή την ετικέτα μπορεί να εξακολουθούν να αποτελούν καλύτερη επιλογή από τα “συμβατικά πλαστικά” (Schulz, 2020).