Podtemat 2: Czym jest plastik?

W tym podrozdziale spróbujmy rozważyć tytułowe pytanie z dwóch różnych perspektyw. Po pierwsze, czym dosłownie jest plastik, z czego jest zrobiony, a po drugie, co plastik oznacza dla ludzkości kiedyś i dziś?

Plastik to potoczne określenie tworzyw sztucznych, zwanych inaczej polimerami. Ich głównymi składnikami są polimery syntetyczne, naturalne lub modyfikowane.

źródło

Greckie słowo polymeres oznacza wieloczęściowy. Tworzywa polimerowe składają się z tak zwanych merów (meri/μέρη=części) – te małe cząsteczki tego samego związku reagują ze sobą, tworząc związek o większej masie cząsteczkowej i innych właściwościach chemicznych i fizycznych niż jego związki składowe, czyli polimer (źródło).

Naturalne polimery (biopolimery) są wytwarzane przez organizmy żywe. Należą do nich celuloza, guma i chityna, z której stawonogi budują swoje szkielety. Syntetyczne polimery są wynalazkiem człowieka i stanowią główny budulec nie tylko tworzyw sztucznych, ale także klejów, farb i lakierów. Syntetyczne polimery, takie jak tworzywa sztuczne, są tworzone z paliw kopalnych, takich jak węgiel, gaz i ropa naftowa, które powstały w przeszłości geologicznej ze szczątków martwych organizmów. Trzecia grupa to polimery modyfikowane, które są sztucznie modyfikowanymi polimerami naturalnymi (OECD: 2022, źródło).

źródło

Według alarmujących prognoz, do 2050 roku w naszych oceanach będzie więcej plastiku niż ryb (źródło). Nawet jeśli podejmiemy działania, oczekuje się, że w 2040 r. wyprodukowanych zostanie 710 milionów ton odpadów z tworzyw sztucznych (źródło).

Rozważmy teraz jego znaczenie i miejsce w ludzkiej kulturze. Plastik stał się synonimem wyrzucania. Ze względu na jego wymowny symbol w kulturze materialnej, możemy uznać plastikową torbę za reprezentanta naszych grzechów przeciwko naturze (źródło). Niestety, zapominamy, jak fantastycznym wynalazkiem jest plastikowa torba: wodoodporna, wielokrotnego użytku, lekka torba, która może unieść ponad 1000 razy więcej niż sama waży a mimo to można ją złożyć do tak małych rozmiarów, że mieści się w kieszeni (Freinkel, 2011, źródło).

Wynalazcą plastikowej torby był Sten Gustav Thulin, szwedzki inżynier, który wymyślił i opatentował swój wynalazek w 1959 roku ze względu na kwestie środowiskowe. Do tego czasu powszechne stosowanie toreb papierowych powodowało wylesianie, a torby plastikowe stanowiły idealną alternatywę – pod warunkiem, że były ponownie wykorzystywane przez wiele lat.

Według Kuijpersa (źródło) istnieją dwa sposoby rozumienia rzeczy: poprzez analizę techniczną lub kulturową. Analiza techniczna, zwana przez naukowców oceną cyklu życia (LCA), określa, z czego i ile rzeczy zostało wykonanych, ile energii i emisji wymaga wytworzenie produktu, jego transport, użytkowanie, recykling lub zniszczenie. Z drugiej strony, analiza kulturowa przygląda się temu, co robimy z przedmiotami i co one dla nas znaczą. Przedmioty mogą mieć również swoją kulturową biografię – niepisane zasady kulturowe, które określają sposób, w jaki traktujemy określone przedmioty. Czy kiedykolwiek zastanawiałeś się, dlaczego niektóre przedmioty – na przykład obrączka ślubna lub instrument słynnego artysty – mają ogromne znaczenie, podczas gdy na inne nie zwracamy prawie żadnej uwagi? Kulturowa biografia plastikowej torby i niemal każdego prostego plastikowego opakowania jest wątła. Nie ma żadnej wartości – ani komercyjnej, ani biograficznej.